village Wieciera on map

2021-01-25 К. Шастоўскі

Паселішча Вецяра (Вяцера) знаходзіцца за паўтара кіламетра на ўсход ад ускраіны горада Докшыцы. Вёска пачынаецца пры самым ушацкім тракце, далей вуліца ідзе ў паўночным кірунку і вядзе ў кірунку Бярэзіны, уздоўж якой калісь было шмат балотаў, якія ў савейкі час былі асушаныя. Калісьці тут былі тры паселішчы – Дамашы, Крывічаны і Вецяра, якія пасля Другой сусветнай вайны былі аб’яднаныя ў адно.
Вёска Дамашы ўпершыню згадваецца ў 1621 годзе, калі ў была падаравана Станіславам Кішкам капітуле жамойцкай. У 1795 годзе - 20 двароў, 74 душы мужчынскага і 78 – жаночага полу. У 1821 годзе 17 двароў. У сярэдзіне 19 стагоддзя – у складзе маёнтка Блонь. У 1910 годзе 13 двароў. У 1930 годзе - 20 двароў, 66 жыхароў, 71 дзесяціна зямлі.
Вёска Крывічаны ў некаторых дакументах канца 18 - пачатку 19 стагоддзя згадваецца пад назвай Крывы Канец. У 1795 годзе ў складзе маёнтка Докшыцы, 24 двары, 119 душ. У 1821 годзе 9 двароў. Пазней у складзе маёнтка Блонь. Напрыканцы 19 стагоддзя 13 двароў. Паводле карты 1916 года, на ўсход ад вёскі стаяў ветраны млын. У 1920 годзе солтысам вёскі быў Юльян Шэвель. У 1930 годзе 42 двары, 201 жыхар, 219 дзесяцін зямлі.
У 1795 годзе вёска Вецяра была ў складзе маёнтка Докшыцы, 22 двары, 166 душ. У 1821 годзе 20 двароў. У сярэдзіне 19 стагоддзя маёнтак Вецяра належаў тром саўладальнікам – Пшэсмыцкаму (22 душы), Турчынскаму (10 душ) і Ярцаву (35 душ). Паводле “Слоўніка геаграфічнага”, у другой палове 19 стагоддзя 200 дзесяцін у Вецяры належалі Руткевічам і 63 дзесяціны – уласнасць Шнітко. Частка Вецяры належала да маёнтка Блонь Прушынскага.
З 1861 года, пасля адмены прыгоннага права, Вецяра стала цэнтрам адной з сельскіх абшчын Докшыцкай воласці, якая ў 1922 годзе перайменавана ў Таргуноўскую. Солтысам абшчыны ў 1920-22 гг. быў Міхал Шэвель. Солтысам вёскі Вецяра быў Пётр Шнітко.
Напрыканцы 19 стагоддзя ў Вецяры быў 21 двор. У 1909 годзе 27 двароў, 128 жыхароў. У 1921 годзе 34 дамы, 189 жыхароў. 5 двароў у вёсцы часткова ці цалкам згарэлі падчас баёў 9 траўня 1920 года. У 1930 годзе ў вёсцы Вецяра 41 двор, 171 жыхар, 180 дзесяцін зямлі. У сярэдзіне 1930-х гадоў адбылася хутарызацыя вёскі.
Па звестках за 1922 год, існавалі фальваркі Вецяра І і Вецяра ІІ. Адзін з іх, дакладна, належаў Вікторыі Руткевіч. У 1930 годзе згадваецца фальварак Вецяра, 35 чалавек, 200 дзесяцін зямлі, з якіх 65 гектараў належалі Вікторыі Руткевіч. Ёй жа належала аддаленае на два кіламетры на поўдзень Гельянова. У 1930-я гады праз шлюб фальваркі Вецяра і Гельянова перайшлі ва ўласнасць Красоўскага. Фальварак, па словах мясцовых жыхароў, быў спалены ў часе Другой Сусветнай вайны партызанамі.
Старажылы прыпамінаюць яшчэ адзін эпізод з часоў вайны. Неяк на вяселле ў Вецяру прыйшлі паліцэйскія з Докшыц. Гэтым скарысталіся партызаны, якія напалі на тых паліцаяў, аднаго з іх забілі. Паліцаі ж праз некалькі дзён арыштавалі і расстралялі былых камуністаў, дэпутатаў сельсавета з Вецяры, Таргуноў, Свінога, працоўных саўгаса з Норвідполля, хоць тыя не мелі аніякага дачынення да нападу.
У 1949 годзе створаны калгас імя Дзяржынскага. У хуткім часе да Вецяры далучаны вёскі Крывічане, Дамашы і фальварак Трусы (да нашага часу знік). Пачатковая школа, што размяшчалася ў Крывічанах, да самага закрыцця называлася Крывічанскай. Нягледзячы на сваю блізкасць ад Докшыц, Вецяра адносіцца да Тумілавіцкага сельсавета. У 2004 тут (з улікам далучаных Дамашоў і Крывічанаў) 96 двароў, 176 жыхароў. Ёсць крама і ферма. Да нядаўняга часу працавала пачатковая школа. Дзякуючы блізкасці Докшыц, вёска заняпадае не так імкліва, як іншыя паселішчы гэтага краю.

Кастусь Шыталь, краязнаўца,
e-mail: ksz@tut.byreply