village Litwa on map

2019-02-01 Мікалай Карташэвіч

Вёска Літва - адна з мясьцін на старой Літве (Пауночны Захад сучас. Беларусі), якая можа ганарыцца не толькі сваім імем, але і гісторыка- геаграфічным размяшчэннем. Статут гэтай невялікай вёскі незаслужана прыніжаны ранейшымі уладамі і як мае быць неацэнены сёння (дастаткова узгадаць, дзе быу знойдзены "пояс Вітаута" і чаму менавіта тут). Пачытайце, калі ласка, наступныя вытрымкі і падумайце:Народная газета На стыку трох княстваў, або Як патрапіць у Літву без шэнгену. Міхаіл КАРТАШЭВІЧ – карэнны літовец, але па-літоўску не ведае ні слова.. . 28. 01. 2010 Палітыкі ўжо не адзін месяц абмяркоўваюць візавае пытанне. І пакуль што без асаблівых поспехаў. Ці патаннеюць для нас візы ў Еўропу, ці, як і цяпер, будуць каштаваць ажно 60 еўра – на гэты конт няма ніякай яснасці. Карацей, нам надакучыла чакаць зніжак на шэнген. А таму мы вырашылі выбрацца ў Літву проста так, без аніякіх віз. Няхай гэтая Літва і знаходзіцца ў Маладзечанскім раёне, але ёсць усе падставы меркаваць, што яна носіць сваю назву куды з больш старажытных часоў, чым аднайменная краіна… Чыгунка для спіртзаводаў — Мне дзед з бацькам распавядалі, што наша вёска калісьці знаходзілася на мяжы двух княстваў — Літоўскага і Полацкага. Невыпадкова на адным беразе ракі стаіць вёска Літва, а на другім — Палачаны, — адразу ўвёў нас у курс справы карэнны літовец Міхаіл Карташэвіч. Хаця прыкладна тое ж самае мы чыталі і ў некаторых гістарычных даведніках. Са словамі вяскоўца можна крыху паспрачацца. Даволі верагодна, што недалёка ад Маладзечна межавалі не дзве, а адразу тры дзяржавы. Побач з Літвой і Палачанамі ёсць яшчэ адна вёсачка — Дайнава. Менавіта такую назву насіла балцкае племя, якое мела ўласную сталіцу ў Лідзе. Але што зараз пра гэта казаць? Усё засталося ў мінулым — князі і княствы, а таксама іх слава. Памежная рэчка — а мы праязджалі праз яе — сёння ператварылася ў непрыкметны ручай, у яго нават няма ўласнай назвы. Аднак мясцовыя памятаюць часы, калі ручай быў куды больш паўнаводным, выцякаў з магутнай крыніцы. Непадалёк ад яе быў выкапаны калодзеж. Дык з яго мог напіцца статак у сто кароў. І вады ў калодзежы ад гэтага менш не станавілася. Крынічка счэзла пасля таго, як ад Маладзечна была пракладзена чыгунка. З гэтым звязана яшчэ адна гісторыя. Па вялікім рахунку станцыі ў Палачанах і Літве будаваць нельга было, бо раней меўся нарматыў: адлегласць паміж прыпынкамі павінна складаць не менш як 20 кіламетраў. А гэта значна менш, калі ехаць з Маладзечна напрасткі. Але пан Свентарэцкі, якому належалі землі, змог дамовіцца з чыгуначнікамі. Тыя зрабілі добры круг пры будоўлі (што вельмі добра бачна на карце), і пан атрымаў жаданыя прыпынкі. Гэта быў не пусты капрыз. Свентарэцкі пабудаваў два спіртзаводы — па адным на сына. І яму патрэбна было неяк вывозіць прадукцыю. Дарэчы, адзін са спіртзаводаў — Малінаўшчызненскі — дзейнічае і сёння. Падарунак ад Хаджы-Гірэя? У Літве ёсць помнік невядомаму салдату. А вось помніка Міндоўгу або Віценю няма. Можа, верагодны стык трох княстваў будзе пазначаны ў наступным годзе, калі Маладзечанскі раён будзе рыхтавацца да “Дажынак”? Глядзіш, так і з’явіцца ў вёсцы невялічкі мемарыял рэспубліканскага значэння. — Няма сярод нас ні літоўцаў, ні літвінаў. Усе мы — беларусы, — гавораць вяскоўцы. Увогуле, гістарычнасцю ад Літвы не вее. І толькі знаходка пояса Вітаўта непадалёк ад яе крыху выпраўляе сітуацыю. Знайшлі пояс зусім выпадкова рабочыя напачатку 90-х. Чаму ён проста так ляжаў у зямлі, ніхто не ведае. Пояс датуецца XIII—XIV стагоддзямі і складаецца з адзінаццаці срэбных пласцін, пакрытых пазалотай. Згодна з паданнем (яму не давяраюць многія гісторыкі), гэта быў падарунак вялікаму князю літоўскаму Вітаўту ад крымскага хана Хаджы-Гірэя. Быў час, калі каштоўнасць знаходзілася ў прыватных руках. Нават рабіліся спробы прадаць яе з аўкцыёна. Але ўсё скончылася тым, што дзяржава зрабіла пояс сваёй маёмасцю. Пра гэту знаходку мясцовыя даведаліся толькі з тэлеперадачы. Пасля яны некалькі гадоў бачылі, як людзі з металашукальнікам час ад часу бадзяліся па навакольных палях, але, як усім падалося, без асаблівага плёну. “Прывітанне” ад Багушэвіча У паэме Францішака Багушэвіча “Кепска будзе!” ёсць такі радок: “У Аборку мост размыла.. . ” Гэта акалічнасць сапсавала хрэсьбіны галоўнаму герою паэмы Аліндарку, якому аўтар і прадказваў няпросты лёс. Літоўцы ведаюць, аб чым ідзе гутарка. У суседняй вёсцы Аборак стаяў касцёл святога Роха, да якога заўжды ішло шмат вернікаў. Асабліва вялікі наплыў людзей назіраўся ў жніўні, калі адзначаўся дзень святога. — Людзі ішлі праз Літву на аборак такім натоўпам, што цераз дарогу нельга было перагнаць скаціну, якую я пасвіў. Памятаю, як жанчыны ішлі басанож, а свае туфлі неслі пад пахай, каб абуць іх ужо ў касцёле, — расказвае Міхаіл Карташэвіч. Дарэчы, гэта ён цытаваў для нас класіка беларускай літаратуры. А што тут дзіўнага: Міхаіл Мікалаевіч 40 гадоў, 11 месяцаў і 23 дні адпрацаваў дырэктарам. Рабіў у розных школах, але ў асноўным — у палачанскай. — На жаль, сёння школьныя дырэктары вельмі шмат займаюцца паператворчасцю, — уздыхае пенсіянер. — З-за гэтага яны не заўсёды сваіх настаўнікаў ведаюць, што тут казаць пра вучняў і іх бацькоў! Бабуля з камп’ютэрам і сінтэзатарам Увогуле Палачанскаму сельсавету шанцуе на добрых настаўнікаў. Мы завіталі ў госці да Яўгеніі Чаплінскай, якая 40 гадоў выкладала ў пачатковых класах. Яўгенія Фамінічна — незвычайны чалавек. Першае, што мы ўбачылі ў яе хаце, гэта.. . сапраўдны сінтэзатар. Глядзім па баках — унукаў нідзе няма. — Сыны скінуліся і купілі мне інструмент, — тлумачыць гаспадыня. — Іграю на ім кожны дзень — каб атрымаць супакаенне. У асноўным, царкоўныя гімны. Трэба зазначыць, што спадарыні Чаплінскай з сынамі вельмі пашанцавала. Сінтэзатар — не адзіны іх падарунак. У кутку яшчэ стаіць камп’ютэр. Да Інтэрнэта ён пакуль што не падключаны, але як толькі дазволяць магчымасці мясцовай тэлефоннай станцыі — дык адразу падключаць. — Спачатку я ўвогуле баялася націскаць якія-небудзь кнопкі, а зараз нічога, набіраю тэксты, — тлумачыць жанчына. Таксама сыны зручна ўстанавілі ля яе ложка свяцільню, тэлефон. Аб такім клопаце мараць многія матулі. — Богу святому дзякую за такую старасць, — не хавае ўдзячнасці Яўгенія Фамінічна. Між тым яна адносіцца да тых людей, якія хутка прызвычайваюцца да навацый. У свой час Чаплінская была адной з першых настаўніц у наваколлі, якая пачала ездзіць на “маторчыку”, — так бабуля называе мапед. Яўгенію Чаплінскую хочацца назваць узорным педагогам — ветлівая, інтэлігентная. На яе стале ляжаць розныя кнігі, часопісы, газеты. Жанчына шмат чытае, каб быць у курсе апошніх падзей. Так, напэўна, і павінен жыць вясковы настаўнік у другім пакаленні. Мама Яўгеніі Фамінічны выкладала яшчэ ў царскай школе, тата — у польскай. Абое ігралі на музычных інструментах. Бацька — на балалайцы, маці — на скрыпцы. Можна лічыць, што загадку з сінтэзатарам мы разгадалі. На шчасце, некаторыя рэчы ад бацькоў у Яўгеніі Фамінічны захаваліся. Напрыклад, візітка таты. Раней не было ні тэлефонаў, ні мабільнікаў, таму на картцы каліграфічным почыркам проста напісана: Фама Асіпавіч Белановіч. Але сапраўдная сямейная рэліквія — фотаальбом, дзе ёсць здымкі пачатку XX стагоддзя і паштоўкі з выявамі Івана Франко, Тараса Шаўчэнкі. Таксама шмат фотакартак жанчын у шыкоўных нацыянальных уборах. — Мая мама — украінка, і яна ўсё жыццё заставалася патрыёткай, — не без гонару зазначыла Яўгенія Фамінічна. Пачуўшы, што мы размаўляем па-руску, жанчына ўздыхнула: — Гэта не ваша віна, а ваша бяда. У мяне крывавіць сэрдца ад таго, што гіне беларуская мова.. . Сезон на спіртзаводзе пайшоў Купалу на карысць Пасля такіх развітальных слоў нам заставалася толькі адно — адправіцца з Літвы ў Яхімоўшчыну (гэта прыкладна тры кіламетры), да музея Янкі Купалы. У гэты край пясняр трапіў у 24 гады і адпрацаваў тут адзін сезон памочнікам вінакура на спіртзаводзе пана Свентарэцкага. Па словах загадчыцы музея Святланы Ціс, менавіта ў Яхімоўшчыне Купала напісаў палову свайго першага зборніка “Жалейка”. Таксама ён пачуў ад мясцовых жыхароў паданне пра дурнога пана, які прымушаў нявест праводзіць з ім першую шлюбную ноч. Адзін хлопец не вытрываў абразы, забіў і пана, і нявесту. Такой вось трагічнай атрымалася паэма “Нікому”. А пра Купалу можна сказаць, што сезон на спіртзаводзе пайшоў яму на карысць. Дарэчы, Свентарэцкі да пана-ірада не мае ніякіх адносін. Наадварот, пра яго ўзгадваюць толькі добрае. Напрыклад, тое, якіх ён разводзіў карпаў у сваіх сажалках. Вага некаторых рыбін дасягала 16—22 кіло! Апошняга такога гіганта вылавілі некалькі гадоў таму. У Яхімоўшчыне захавалася і панская “нерухомасць”. Свірны, складзеныя ў сярэдзіне XIX стагоддзя, нават сёння выглядаюць вельмі трывалымі. А ў панскай кухні, уласна, і знаходзіцца музей Купалы. Тут хапае незвычайных экспанатаў. Нас зацікавіў “прайс” векавой даўнасці на кніжкі, якія неўзабаве павінны былі выйсці ў свет. Нягледзячы на тое, што Купала збіраўся выдаць толькі свой першы зборнік, яго “Жалейка” ацэньвалася 50 капеек. Столькі ж каштаваў “Пан Тадэвуш” Міцкевіча. А вось зборнічак Мацея Бурачка (ён жа Францішак Багушэвіч) можна было набыць усяго за 25 капеек. Колькі не пыталіся ў літоўцаў пра іх вядомых землякоў, нікога яны прыгадаць не змаглі. І вось — усмешка лёсу. Падчас экскурсіі па купалаўскім музеі мы натрапілі на экспазіцыю карцін. Няўжо пясняр яшчэ і жывапісцам быў?! — Не, — супакоіла нас загадчыца, — гэтыя карціны належаць пэндзлю мастака Кастуся Харашэвіча. Ураджэнец вёскі Літва, ён з’яўляецца адным з самых вядомых мастакоў на Маладзечаншчыне. Так мы “сустрэлі” літоўскую знакамітасць.. . Монеты Чехия, м. дв. Кутна Гора; 6191 пражский грош Иоанна І (1310—1346), Карла І (1346—1378) и Вацлава IV (1378—1419). Вещи Фрагмент ювелирного изделия — две полые серебряные золоченые бусины, нанизанные на круглую всечении серебряную проволоку. Полые серебряные пластины (гравировка, чернь, золочение) - 2 звездчатые (16 «лучей»), декорированные растительным орнаментом, изображениями птиц и «василисков», 11 круглых с растительным орнаментом; пряжка с наконечником, покрытая растительным орнаментом; 5 соединительных прямоугольных планок. Общая масса всего поясного гарнитура — 805,40 г, проба серебра — 960о. Клад замечателен в двух отношениях: Это - самый богатый из денежных депозитов XV в. , когда-либо зарегистрированных на землях Великого княжества Литовского. Самые объемные клады пражских грошей, открытые ранее в Литве (деревня Ширвинту, 1981 — 398 грошей), в Беларуси (город Брест, 1837 - 1034 гроша) и на Украине (село Клочково 1887 - 3457 грошей) выглядят на фоне остатков денежной части Литовского сокровища весьма скромно. Пояс - уникален (обильной торевтической историографии и собраниям крупнейших музеев мира его аналоги неведомы). Его пластины изготовлены в столице Крымского ханства Кафе (ныне - Феодосия), пряжка с наконечником - по-видимому, в Италии (Генуе?). Письменные источники (сообщения Генэ, шута Великого князя Литовского Витовта [1401-1430], и Крымского хана Менгли-Гирея) позволяют высказать предположение, что пояс мог быть подарен Витовту Хаджи-Гиреем - его воспитанником и родоначальником долговечной крымской династии Гиреев - при августовской 1428 г. Встрече в Минске. Наиболее вероятной датировкой сокрытия клада у деревни Литва представляется «смутное время», пережитое Великим княжеством Литовским в 1430—1432 reply

2015-02-06 Inna Kar

Уважаемый Николай Юревич отозвитесь ко мне по поводу упоминаемой Вами семьи написали : " это моя тетка родная. .. "

Анна Йосифовна К.

mimblas(собака)gazeta.pl

Просьба Михаилу Вы тоже отозвитесь - по поводу генеалогии.

2013-06-05 николай юревич

для михаила карташевича.

в своем описании о поясе Витовда вы не говорите где(место) его нашли в окресностях нашей деревни(д. Литва). Мне точно известно, что на окраине дер. (со стороны Полочан, где сейчас плантация хмеля) были какие-то развалины фундамента предположительно каменного здания (усадьбы, дворца). Я это знаю точно так как сам их" щупал"когда пас корову в том месте. Об этих развалинах говорит наш земляк Бекиш. Он утверждает, что это бывший замок (усадьба) одного из князей Жигимонта (Зигмунда). А в Полочанах есть (были) развалины замка (усадьбы) князя Свидригайло. Притом - Жигимонт это Литва, а Свидригайло это полочанин(полоцкое княжство). Они вечно друг против друга воевали. Например битва под Сморгонью (1432 3 годы). Я это к тому, что может этот пояс был найден на месте развалин усадьбы Жигимонтов в нашей деревне.
Еще истории - в 1812 году через нашу деревню отступали французы. Шли (бежали) с Борков по нашей гребле. Интересно, кто-же строил греблю через болото и когда. И почему у нас в деревне "многофамилие". Обычно в белор. деревнях одна ну две фамилии. А у нас их до 20-ти. И почему в 1900 году у нас в деревне было более 200 ( кажется 245) мужиков, а в Полочанах только 54 ?(сайт Полочанской библиотеки). А фамилии Бекиш, Карташ (евич)- это же венгры. Они пришли с Свидригайло воевать Литву. А торфоразработки ( смотри Д. Литва Молодечненский район). А Хараш (эвич) художник. А Рындзевич - это ж стяганосец. А магазины (стары и новы) где размещались (чьи это были дома?) А кто был первым жителем деревни? Может это те, кто начал строить гать через болото? И почему она начиналась за хатой Юревич Дмитрия (мой дед) в таком неудобном месте(крутой спуск). Можно же ее начать как она есть сейчас, то есть от Бобров. А пожары в деревне (1955-56гг)- кто-то специально поджигал дома). А пожар в 1944? году - сгорело пол деревни так как все сидели в болоте ( в ямах из-под торфа) и некому было тушить. А где начало деревни , а где ее конец? То есть откуда она началась строиться. Знаю, что в 1958-97 ГОДУ ЕЩЕ стояли два креста возле Карташевич юлися (надежды) это моя тетка родная. Значит это был конец деревни? А остановка поезда в Литве - это прямая заслуга Сергея Юревич (мой брат), а не пана Свинторецкого, как пишет Карташевич. Насчет Полочан - не знаю. Похоже что так и было. А добыча (копание торфа) жителями на своих участках болота. А потом их (болото) отобрали у жителей, построили торфобрикетный завод и спутник его - пос. Березинское тем самым заставив жителей воровать брикет из вагонов узкоколейки. В общем история деревни богата и сама деревня (поселение) древнейшее и ее корни уходят в глубь веков начиная с переселения лютвы (литвы) с территории германии и оседание ее на тер. белорусии. Вот вам и название деревни" Литва" А это 800 -тые годы. reply